بررسی هنرسازۀ تکرار در تبیین مفاهیم شعری طاهره صفارزاده و فدوی طوقان

نوع المستند : مقاله پژوهشی

المؤلفون

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، شهر ری، ایران

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران، إیران

المستخلص

یکی از وجوه مهم و قابل بررسی در شعر طاهره صفارزاده و فدوی طوقان که آن را مستعد واکاوی و تحقیق در حوزۀ مطالعات تطبیقی می‌سازد، ویژگی‌های زبانی- ادبی شعر آن‌هاست. در این میان عنصر تکرار به‌عنوان شاخصی مؤثّر در ساختار هنری شعر هر دو قابل اعتنا می‌باشد. پژوهش پیش‌رو که با رویکرد تطبیقی انجام گرفته کوشیده تا با تبیین جایگاه هنرسازۀ تکرار در زبان ادبی این شاعران جایگاه و نقش این مؤلّفه را در تعامل صورت و معنای شعر معرفی نماید. در این پژوهش که به‌شیوۀ توصیفی- تحلیلی و براساس آموزه‌های مکتب آمریکایی و با هدف خلق چشم‌انداز تازه‌ای در بررسی‌های ادبی شعر معاصر انجام گرفته است، نگارندگان در پی پاسخگویی به این پرسش اساسی هستند که تکرار به‌عنوان عنصری ادبی و برجسته‌ساز، در تعامل رویکردهای اندیشگانی و زیبایی‌شناسانه شعر این شاعران تا چه حد اثرگذار بوده و این مؤلّفه تا چه اندازه توانسته مبیّن وجوه اشتراک و افتراق زبان ادبی آن‌ها باشد؟ یافته‌های تحقیق که حاصل واکاوی بخش اعظمی از سروده‌های این دو شاعر است نشان می‌دهد که تکرار یکی از مهمترین تکنیک‌های موثر در زبان شعری صفارزاده و طوقان است که در انواعی از ناقص و کامل، در اجزاء صرفی و نحوی و به‌صورت‌هایی چون تجدیدمطلع، تکرار عنوان در متن، تکرار در تصاویر تقابلی و نیز در واژگان نمادین با اهداف گوناگونی چون سامان‌بخشی ساختار بیرونی شعر، وضوح تصویر، برجسته‌سازی سطح موسیقایی شعر و نیز جلب مخاطب، در ساختار زبان شعر آن‌ها کارکرد یافته است. ضمن آنکه هر دو از تکنیک تکرار در تبیین اندیشه‌های شعری خود بهره برده و رویکردهای اغلب مشابهی در کاربست آن داشته‌اند.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


داد، سیما، (1380ه.ش)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم، تهران: مروارید.
دین‌محمدی کرسفی، نصرالله، (1396ه.ش)، «شعر تجسمی (کانکریت)در نیم‌نگاهی تحلیلی، انتقادی و تطبیقی»، متن‌پژوهی ادبی، شماره72، ص183-206.
شفیعی کدکنی، محمدرضا، (۱۳۹۱ه.ش)، رستاخیز کلمات، چاپ سوم، تهران: سخن.
------------------- (1393ه.ش)، شعر معاصر عرب، چاپ سوم، تهران: سخن.
------------------- (۱۳۶۸ه.ش)، موسیقی شعر، چاپ دوم، تهران: آگاه.
شمس‌العلمای گرکانی، محمد حسین، (1377ه.ش)، ابدع البدایع، به اهتمام حسین جعفری، تبریز: احرار تبریز.
شمیسا، سیروس، (1383ه.ش)، نگاهی تازه به بدیع، چاپ اول از ویرایش سوم، تهران: میترا.
صفارزاده، طاهره، (1386ه.ش، الف)، رهگذر مهتاب، چاپ پنجم، تهران: هنر بیداری.
------------- ( 1386ه.ش، ب)، دفتر دوم، چاپ اول، تهران: هنر بیداری.
------------- (1386ه.ش، ج)، سد و بازوان، چاپ چهارم، تهران: هنر بیداری.
------------- (1386 ه.ش، د)، مردان منحنی، چاپ دوم، تهران: هنر بیداری.
------------ (1386 ه.ش، و)، بیعت با بیداری، چاپ چهارم، تهران: هنر بیداری.
------------ (1349ه.ش)، طنین در دلتا، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
------------ (1356ه.ش)، سفر پنجم، چاپ دوم، تهران: حکمت.
-صفوی، کورش، (1395ه.ش)، فرهنگ توصیفی مطالعات ادبی، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی.
صهبا، فروغ، (1384ه.ش)، «مبانی زیبایی‌شناسی شعر»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره 24، شمارۀ 3 (پیاپی44)، ص90- 109.
طوقان، فدوی، (1993م)، الأعمال الشعریة الکاملة، الطبعة الأولی، بیروت: الموسسة العربیة للدراسات والنشر.
غریب، رُز، (1378ه.ش)، نقد بر مبنای زیبایی شناسی و تاثیر آن در نقد عربی، ترجمه نجمه رجایی، مشهد: نشر دانشگاه فردوسی.
غلامی، مجاهد، (1393ه.ش)، «خوانش فرمالیستی عیوب فصاحت»، پژوهش‌های ادبی، سال 11، شماره 44، ص137-165.
مهتدی، حسین، (1401ه.ش)، «واکاوی جلوه‌های رومانتیسم در اشعار فهدالعسکر و طاهره صفارزاده»، الدِّراسات الادبیّة، دورۀ دوم، شماره 103، ص 99-130.
هاشمی، احمد، (1370ه.ش)، جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع، چاپ دهم، قم: انتشارات مصطفوی.
همایی، جلال‌الدین، (1382ه.ش). فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ بیست و یکم، تهران: موسسه نشر هما.