بررسی و نقد تغییر عناصر فرهنگی ـ اجتماعی در ترجمه رمان «بیت سيء السمعة»

نوع المستند : مقاله پژوهشی

المؤلفون

أستاذ مساعد، قسم اللغة العربیة وآدابها، جامعة فرهنگیان، طهران، إیران

المستخلص

یکی از مهمّ­ترین مسائل چالشی و مورد بحث در فرآیند ترجمه، موضوع گفتمان­های فرهنگی و اجتماعی بر این فرآیند است. دخل و تصرف در ترجمه هنگامی رخ می­دهد که یک مترجم پس از رهایی از بافت و سیاق متن زبان مبدأ، بخواهد از ساختار شکلی و محتوایی آن رهایی یابد و آن متن را با توجه به شرایط رسانه متبوع و مخاطبان آن دوباره بازنویسی کرده و در نتیجه نقش متن را در زبان مقصد تغییر دهد. نجیب محفوظ به عنوان یکی از نویسندگان برجستة زبان عربی رمان­هاي زيادي از خود برجاي گذاشته که از آن جمله می‌توان به رمان «البیت سيء السمعة» اشاره نمود. این رمان با کوشش «حسین شمس آبادی و فرشته افضلی» به زبان فارسی ترجمه شده است؛ پژوهش حاضر می­کوشد تا نحوۀ تغییرات فرهنگی و اجتماعی گفتمانی را در فرایند ترجمه این رمان بررسی کند. بدین منظور الگوی کیفیت ترجمه "جولیان هاوس"، که نگاهی دقیق به وضعیت دخالت­های گفتمانی در متن دارد، به عنوان روش تحقیق انتخاب شد. از نظر جولیان هاوس، عنصرِ شیوة بیان، شگرد تغییرات و تاثیر مسایل ایدئولوژیکی را به همراه دارد. الگوی هاوس با تکیه بر توجه خاصی که به تغییر نقش متن دارد به­ خوبی می­تواند اختلاف بین وضعیت متن در زبان مبدا و مقصد نشان دهد. این جستار ادبی به تطبیق و مقایسه متن عربی و فارسی رمان «البیت سيء السمعة» براساس الگوي ياد شده می‌پردازد. در نمونۀ مورد مطالعه در این پژوهش، ژانر متن چندان دستخوش تغییر نشده اما تغییراتی چون حذف، انتخاب برابرنهادِ نامناسب و گاه تغییراتی برای از بین بردن تنش موجود در متن اصلی به شکلی آگاهانه مشاهده می‌گردد.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


  • أبوشريفه، عبدالقادر(1990م)، مدخل الي تحليل النص الادبي، عمان: دارالفكر.
  • بهرامپور، شعبانعلي (1379هـ ش)، درآمدي بر تحليل گفتمان و تحليل گفتماني، تهران: انتشارات فرهنـگ گفتمان.
  • سلطاني، سيد علي اصغر (1387 هـ ش)، قدرت، گفتمان و زبان، تهران: نشر ني.
  • شمس آبادی، فرشته افضلی (1388 هـ ش)، خانه بدنام، تهران: روزگار
  • فیركلاف، نورمن (1379 هـ ش) تحليل انتقادي گفتمان، ترجمه فاطمه شايسته پيران و ديگران ، تهران: مركز مطالعـات و تحقيقات رسانه­ها.
  • كريستوا، ژوليا (1381 هـ ش)، كلام، مكالمه، رمان، ترجمه: پيام يزدانجو، بسوي پسـا مـدرن، تهـران: نشـر مركز.
  • الحمدانی، حمید (1991م)، بنیۀ النص السردي، بيروت: المرکز الثقافی العربی للطباعۀ و النشر و التوزیع.
  • ماله، آلبر، ایزدك ژول،(1340 هـ ش)، تاریخ قرن نوزدهم و معاصر، ترجمه حسین فرهودی، جلد سوم، تهران: انتشارات ابن‌سینا.
  • محفوظ، نجیب (2015م)، بیت سيء السمعة، چاپ چهارم، بیروت: دار الشروق.
  • مكاريك، ايرناريما (1385 هـ ش)، دانشنامه نظريه­هاي ادبي معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبـوي، چاپ دوّم، تهران: آگاه .
  • وان دايك، تئون.اي (1382 هـ ش)، تحليل انتقادي گفتمان ،گـروه مترجمـان ايـزدي، بهرامپـور، خرمـايي، كاشي، مير فخرايي، تهران: مركز مطالعات و تحقيقات رسانه­ها، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي.
  • الیسوعی، روبرت ب.کامبل (1996م)، أعلام الادب العربی المعاصـر، جلد 1و2، بیروت: مرکزالدراسـات للعـالم العربی المعاصر.
  • آقاگل زاده، فردوس (1386 هـ ش) «تحليل گفتمان انتقادي و ادبيـات»، مجله ادب پژوهـي. شماره 1.
  • عزيزی مراد، قاسم، جلال مرامی، اورنگ ايزدی، برابرهای نابرابر مفعول مطلق عربی در زبان فارسی، مجله الدراسات الأدبية، شماره 105، صص 29-60

 (15Bazzi, S (2009) Arab ews and conflict. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.