أستاذ مساعد، قسم اللغة العربیة وآدابها، جامعة فرهنگیان، طهران، إیران
المستخلص
یکی از مهمّترین مسائل چالشی و مورد بحث در فرآیند ترجمه، موضوع گفتمانهای فرهنگی و اجتماعی بر این فرآیند است. دخل و تصرف در ترجمه هنگامی رخ میدهد که یک مترجم پس از رهایی از بافت و سیاق متن زبان مبدأ، بخواهد از ساختار شکلی و محتوایی آن رهایی یابد و آن متن را با توجه به شرایط رسانه متبوع و مخاطبان آن دوباره بازنویسی کرده و در نتیجه نقش متن را در زبان مقصد تغییر دهد. نجیب محفوظ به عنوان یکی از نویسندگان برجستة زبان عربی رمانهاي زيادي از خود برجاي گذاشته که از آن جمله میتوان به رمان «البیت سيء السمعة» اشاره نمود. این رمان با کوشش «حسین شمس آبادی و فرشته افضلی» به زبان فارسی ترجمه شده است؛ پژوهش حاضر میکوشد تا نحوۀ تغییرات فرهنگی و اجتماعی گفتمانی را در فرایند ترجمه این رمان بررسی کند. بدین منظور الگوی کیفیت ترجمه "جولیان هاوس"، که نگاهی دقیق به وضعیت دخالتهای گفتمانی در متن دارد، به عنوان روش تحقیق انتخاب شد. از نظر جولیان هاوس، عنصرِ شیوة بیان، شگرد تغییرات و تاثیر مسایل ایدئولوژیکی را به همراه دارد. الگوی هاوس با تکیه بر توجه خاصی که به تغییر نقش متن دارد به خوبی میتواند اختلاف بین وضعیت متن در زبان مبدا و مقصد نشان دهد. این جستار ادبی به تطبیق و مقایسه متن عربی و فارسی رمان «البیت سيء السمعة» براساس الگوي ياد شده میپردازد. در نمونۀ مورد مطالعه در این پژوهش، ژانر متن چندان دستخوش تغییر نشده اما تغییراتی چون حذف، انتخاب برابرنهادِ نامناسب و گاه تغییراتی برای از بین بردن تنش موجود در متن اصلی به شکلی آگاهانه مشاهده میگردد.
الحمدانی، حمید (1991م)، بنیۀ النص السردي، بيروت: المرکز الثقافی العربی للطباعۀ و النشر و التوزیع.
ماله، آلبر، ایزدك ژول،(1340 هـ ش)، تاریخ قرن نوزدهم و معاصر، ترجمه حسین فرهودی، جلد سوم، تهران: انتشارات ابنسینا.
محفوظ، نجیب (2015م)، بیت سيء السمعة، چاپ چهارم، بیروت: دار الشروق.
مكاريك، ايرناريما (1385 هـ ش)، دانشنامه نظريههاي ادبي معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبـوي، چاپ دوّم، تهران: آگاه .
وان دايك، تئون.اي (1382 هـ ش)، تحليل انتقادي گفتمان ،گـروه مترجمـان ايـزدي، بهرامپـور، خرمـايي، كاشي، مير فخرايي، تهران: مركز مطالعات و تحقيقات رسانهها، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي.
توکلي محمدي, محمودرضا, & خالقي, علي. (2023). بررسی و نقد تغییر عناصر فرهنگی ـ اجتماعی در ترجمه رمان «بیت سيء السمعة». الدِّراسات الأدبیّة (في الثقافتين العربیّة والفارسية وتفاعلهما), 53(106), 103-124.
MLA
محمودرضا توکلي محمدي; علي خالقي. "بررسی و نقد تغییر عناصر فرهنگی ـ اجتماعی در ترجمه رمان «بیت سيء السمعة»". الدِّراسات الأدبیّة (في الثقافتين العربیّة والفارسية وتفاعلهما), 53, 106, 2023, 103-124.
HARVARD
توکلي محمدي, محمودرضا, خالقي, علي. (2023). 'بررسی و نقد تغییر عناصر فرهنگی ـ اجتماعی در ترجمه رمان «بیت سيء السمعة»', الدِّراسات الأدبیّة (في الثقافتين العربیّة والفارسية وتفاعلهما), 53(106), pp. 103-124.
VANCOUVER
توکلي محمدي, محمودرضا, خالقي, علي. بررسی و نقد تغییر عناصر فرهنگی ـ اجتماعی در ترجمه رمان «بیت سيء السمعة». الدِّراسات الأدبیّة (في الثقافتين العربیّة والفارسية وتفاعلهما), 2023; 53(106): 103-124.