بررسی تطبیقی گفتمان دینی در داستان "بره گمشده راعی" اثر هوشنگ گلشیری و دیوان "لا تسرقوا الشمس" از ابراهيم المقادمه

نوع المستند : مقاله پژوهشی

المؤلفون

1 أستاذ مساعد في قسم اللغة العربية وآدابها، کلية الآداب والعلوم الإنسانية، جامعة شيراز (إيران)

2 أستاذ مشارك، قسم اللغة العربیة وآدابها، جامعة شیراز، إیران

3 طالب الدکتوراه في اللغة العربية وآدابها- جامعة أصفهان

المستخلص

دین به‌عنوان یک نهاد تأثیرگذار که در مکاتب مختلف بشری محل بحث بوده، نزد شاعران و نویسندگان نیز مورد داوری قرار گرفته است که هرکدام با توجه خواستگاه‌های فکری و فرهنگی‌شان، در پی نفی یا اثبات نقش دین در جوامع بشری برآمده‌اند. هوشنگ گلشیری نویسنده توده­ای مکتب اصفهان و ابراهيم المقادمه شاعر سرشناس فلسطينی که درگیر مبارزه با غرب و صهیونیسم بودند در آثار ادبی‌شان، از گفتمان دینی بهره برده‌اند. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی و محور قرار دادن پرسش زیر، در پی بررسی تطبیقی گفتمان دینی در رمان "بره گمشده راعی" اثر هوشنگ گلشيری و دیوان "لاتسرقوا الشمس" اثر ابراهيم المقادمه بر اساس مبانی مکتب تطبیقی آمریکایی است. شباهت‌ها و تفاوت‌های هوشنگ گلشیری و ابراهيم المقادمه در به‌کارگیری دین، در دو اثر مذکور چیست؟ چه اسباب و عللی در تکوين نگاه دو اديب به مقوله دین تأثیرگذار بوده است؟ نتیجه پژوهش بیانگر این است که کارکرد دین در بعد درونی و فردی به‌عنوان وجه اشتراک دو اديب به منصه ظهور رسیده؛ درحالی‌که ارائه خوانشی جهادی و اجتماعی از دین، ابراهيم المقادمه را از گلشیری مجزا کرده است. همچنين خواستگاه فکری و حزبی دو نویسنده و شرایط حاکم بر دو کشور ایران و فلسطين در اوایل نیمه دوم قرن بیستم ارائه خوانش متفاوت هر دو ادیب از دین و طرز تلقی آنان مؤثر بوده است.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


قرآن کریم.
منابع عربی
1- المقادمه، إبراهيم، (2003م)، لا تسرقوا الشمس، فلسطين:  مجلس طلاب الجامعۀ الاسلاميۀ.
2- __________، (1423ه)، معالم في الطريق إلی تحرير فلسطين، فلسطين: مجلس طلاب الجامعۀ الاسلاميۀ.
3- النعامی، ماجد، (2007م)، «توظیف التراث والشخصیات الجهادیة والاسلامية في شعر إبرهیم المقادمه»، مجلة الجامعة الإسلامية غزة، مج15، العدد1، ص 91-45.
منابع فارسی
1- آنجل، کراولی، (2005م)، فرهنگ زبان آکسفورد مقدماتی، ترجمه علی‌اصغر ذوالفقاری و امیرعلی راسترو، تهران: نشر رهنما.
2- بگان، ژیل، (1384ه.ش)، «خاستگاه‌های هنر در دین: درآمدی بر ادبیات و رابطه آن با دین»، ترجمه عباس محمد پور، فصلنامه زیبا شناخت، شماره 12، ص 319-293.
3- پور احمدی، حسین؛ و کیوان کریمی، (1395ه.ش)، «بررسی تطبیقی جامعه‌شناسی دین کارل مارکس و ماکس وبر با تأکید بر جنبش بابک خرمدین»، مجله مطالعات تاریخ فرهنگی پژوهش‌نامه انجمن ایرانی تاریخ، سال 7، شماره 28، ص 74-49.
4- پیتر، آندرو، (1350ه.ش)، مارکس و مارکسیسم، ترجمه شجاع‌الدین ضیائیان، ج 1، تهران: برهان.
5- پیر، هدی؛ و ناهید اکبری، (1397ه.ش)، «تحلیل رویکرد جامعه‌شناختی گفتمان دینی حدیقه سنایی بر اساس نظریه توانش ارتباط ذهنی دل­هایمز»، فصلنامه بهارستان سخن، سال 15، شماره 42، ص 142- 119.
6- خواجه گیر، علیرضا، (1394ه.ش)، «بررسی دیدگاه ادوارد تایلور و جیمز فریزر درباره خاستگاه و تکامل دین»، مجله الهیات تطبیقی، سال 6، شماره 14، ص 162- 149.
7- روان شاد علی‌اصغر؛ و غلامحسين کهوری؛ و امین نظری، (1394ه.ش)، «بازتاب مقاومت در شعر ابراهيم المقادمه»، نشريه ادبیات پایداری، شماره 13، ص 92-67.
8- شبدینی، محمد، و دیگران، (1396ه.ش)، گفتمان‌های دینی شیوه‌ها و ابزارها، چاپ دوم، قم: انتشارات زمزم.
9- عابدینی، حسن، (1368ه.ش)، صدسال داستان‌نویسی در ایران، جلد دوم، چاپ اول، تهران: نشر تندر.
10- علمداری، کاظم، (1379ه.ش)، چرا ایران عقب ماند و غرب پیشرفت کرد، تهران: نشر توسعه.
11- فروید، زیگموند، (1342ه.ش)، آینده یک پندار، ترجمه هاشم رضی، تهران: انتشارات کاوه.
12- فولادی، محمد، (1393ه.ش)، «دین در نگاه مارکس و شریعتی»، مجله معرفت ادیان، سال 5، شماره 4، ص 165-139.
13- قاسم‌زاده، محمد، (1383ه.ش)، داستان‌نویسان معاصر ایران، چاپ نخست، تهران: هیرمند.
14- قدردان قرا ملکی، محمدحسین، (1382ه.ش)، «کارکرد دین در انسان و جامعه»، مجله قبسات، سال 8، ص 187-161.
15- گلشیری، هوشنگ، (1377ه.ش)، باغ در باغ، جلد 2، چاپ سوم، تهران: نیلوفر.
16- ___________، (1356ه.ش)، بره گمشده راعی، چاپ اول، تهران: چاپ فردوس.
17- مارکس، کارل، (1381ه.ش)، درباره مسئله یهود گامی در نقد فلسفه حق هگل، ترجمه مرتضی محیط، تهران: اختران.
18- مطهری، مرتضی، (1369ه.ش)، فطرت، تهران: انتشارات صدر.
19- نجفی، حسن و سردار اصلانی، (1399ه.ش)، بررسی تطبیقی آثار ادبی بدر شاکر السّیاب و هوشنگ گلشیری از دیدگاه نقد اجتماعی، رساله دکتری، دانشگاه اصفهان، دانشکدۀ زبان‌های خارجه.