واکاوی تطبیقی استعارۀ مفهومی عشق در اشعار سعدی یوسف و احمد شاملو (بررسی تطبیقی)

نوع المستند : مقاله پژوهشی

المؤلفون

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

3 استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

4 دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

المستخلص

مفهوم انتزاعی عشق، جان‌مايه و از اصلی‌ترين بن‌مايه‌های شعر سعدی یوسف و احمد شاملو است. تمام تلاش این دو شاعر مصروف اين امر است تا در زمانه‌ای که عشق نایاب‌ترین ارزانی است، با مفهوم‌سازی عشق در قالب‌های مختلف و متنوّع، دوباره انسان را به ارزش و حرمت عشق و اعجاز آن در نجات بخشی او آگاه کنند. پژوهش حاضر بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد تطبیقی مکتب آمریکایی، به بررسی حوزه‌های مفهومی محمل مشترک و غیر مشترک استعارۀ مفهومی «عشق» در شعر یوسف و شاملو بپردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مهم‌ترین حوزه‌های محمل مشترک برای مفهوم‌سازی «عشق» در شعر این دو شاعر، هشت حوزۀ عینی هدیه، انسان، سرود، دریا، سفر- مسافر، کیمیا، پناه‌گاه و راز است. همچنان‌که در شعر یوسف، حوزۀ محمل «سفر» و در شعر شاملو، حوزۀ محمل «پناه‌گاه»، بیشترین بسامد را از آن خود کرده اند. از جمله حوزه‌های محمل غیرمشترک در شعر دو شاعر می‌توان به حوزه‌های گل، معلّم، آتش، رنگ‌رز و پیغام در اشعار یوسف و حوزه‌های مجرم، معبود، ابزار، جنین، آفتاب و مکان در اشعار شاملو اشاره کرد. همچنین در تجزیه و تحلیل نهایی می‌توان نتیجه گرفت که شیوۀ مفهوم‌سازی از عشق و مشخصّات فنّی  آن در شعر این دو شاعر، بازتابی از شرایط زمانه است.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


جوني، رنا؛ و قمرعدنان شاهین، (1401 ه.ش)، «صورةُ الحُبِّ والفراقِ في شعرِ غادة السمّان وفروغ فرخزاد، (دراسة مقارنة)» ، الدراسات الأدبیة ، دورۀ 52، شمارۀ 104،صص 161-139.
الحراصي، عبد الله، (2002م)، دراسات في الاستعارة المفهومية، الطبعة الثالثة، سلطنة عمان: مؤسسة عمان للصحافة والأنباء والنشر والاعلان.
علوش، سعيد، (1987م)،  مدارس الأدب المقارن؛ دراسة منهجيّة، الطبعة الاولی، المركز الثقافي العربي.
یوسف، سعدی، (2014م)،  الأعمال الشعريّة : ديوان غرفة شيراز، ج  6، الطبعة الاولی، بيروت، منشورات الجمل.
یوسف، سعدی، (2014م)،  الأعمال الشعريّة : قصائد أقلّ صمتا، ج  2، الطبعة الاولی، بيروت: منشورات الجمل.
یوسف، سعدی، (2014م)،  الأعمال الشعريّة :جنة المنسيّات ، ج  3، الطبعة الاولی، بيروت، منشورات الجمل.
یوسف، سعدی، (2014م)،  الأعمال الشعريّة :حياة صريحة، ج  4، الطبعة الاولی، بيروت، منشورات الجمل.
یوسف، سعدی، (2014م)،  الأعمال الشعريّة: قصائد الخطوة السابعة، ج  7، الطبعة الاولی، بيروت: منشورات الجمل.
یوسف، سعدی، (2014م)، الأعمال الشعريّة: الليالي کّلها، ج 1، الطبعة الاولی، بيروت: منشورات الجمل.
یوسف، سعدی، (2014م)، الأعمال الشعريّة:حفيد أمرئ  القيس، ج  5، الطبعة الاولی، بيروت: منشورات الجمل.
پاشايي،علی، ( 1378ه. ش)، نام همۀ شعر های تو، (زندگی و شعر احمد شاملو)، چاپ اول، تهران: انتشارات نشر ثالث.
تصدیقی، سمیه،، (1400ه. ش)، «بررسی تطبیقی استعاره شناختی عشق در مثنوی های عطار و مثنوی مولانا»، دوفصلنامۀ علمی بلاغت کاربردی و نقد بلاغی، 6، صص 34-11 .
حريری، ناصر، (1385ه. ش)، دربارۀ هنر و ادبيات، (گفت و گوي ناصر حريري با احمد شاملو)، چاپ پنجم،  تهران: انتشارات نگاه.
حسینی، حسن؛ و موسی بیدج، (1380ه. ش)، نگاهی به خویش، تهران: سروش.
دانسی، مارسل، (1387ه. ش)، نشانه­شناسی رسانه­ها، ترجمۀ گودرز میرانی و بهزاد دوران، چاپ اول، تهران: چاپار آئینه­نما.
راسخ مهند، محمد، (1389ه. ش)،  درآمدی بر ز بان­شناسی شناختی، (نظریه­ها و مفاهیم)، تهران: سمت.
شاملو، احمد، (1381ه. ش)، مجموعه آثار، چاپ سیزدهم، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.
شفيعی کدکنی، محمّدرضا، (1380ه. ش)، شعر معاصرعرب، تهران: انتشارات سخن.
شمیسا، سیروس،، (1386 ه.ش)، بیان، تهران: نشر میترا.
شوالیه، ژان؛ و آلن  گربران، (1385ه.ش)، فرهنگ نمادها، مترجم :  سودابه فضایلی، چاپ سیزدهم، تهران: جیحون.
صفوی، کورش، (1382ه. ش)، «بحثی در بارۀ طرح‌های تصویری از دیدگاه معناشناسی شناختی»، نامۀ فرهنگستان، 1، 85-65.
صفوی، کوروش، (1383ه. ش)، درآمدی بر معنی شناسی، چاپ دوم، تهران: سوره مهر.
کُوچش، زولتان، ( 1393 ه. ش)، مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره، مترجم: شیرین پورابراهیم، تهران: سمت.
لنگرودی، شمس، ( 1381 ه. ش)، «شاعرمعصوميت و اقتدار»، بامداد هميشه، چاپ اول، به اهتمام آيدا سرکيسيان ، تهران: نگاه.
لیکاف، جرج، (1383ه. ش)، «نظریه­ی معاصر استعاره»، ترجمه­ی فرزان سجودی ، استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی، به کوشش فرهاد ساسانی، تهران، سوره مهر، صص 298-195.
لیکاف، جرج و جانسون، مارك ، (1395 ه. ش) استعاره‌هایی که با آنها زندگی می‌کنیم، ترجمۀ هاجر آقاابراهیمی، چاپ دوم، تهران،علم .
نجفی، عباس،، (1389ه. ش)، «عبدالوهاب البیاتی و احمد شاملو در آینۀ ادبیات تطبیقی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی.
يوست، فرانسوا، (1388ه. ش)، «فلسفه و نظريّۀ جديد در ادبیات تطبیقی»، مترجم علیرضا انوشیروانی، سال  دوم، شمارۀ8، صص56-37.
 
 
Aldridg, A. O.، (1969), Comparative Literature: Matter and Method. Chicago: University of Illinois Press.
Johnson, M.، (1978), Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning Imagination and Reason. Chicago: University of Chicago Press.
Kövecses, Zoltän.( 2002), Metaphor: A Practical Introduction;New York: Oxford University Press.
Remak, Henry, "Comparative Literature,It’s Definition and Function", Comparative Literature, Method and Perspective, Edited by Newton Phelps, Stallknecht and Horst Fernz, Carbondal, Illinois University Press, p.p:3-37, 1961.