تحلیل وصف اشیاء در شعر عربی خراسان در دو قرن چهارم و پنجم هجری

نوع المستند : مقاله پژوهشی

المؤلفون

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ايران

المستخلص

خراسان قديم سرزمینی با محدوده ای بس وسیع است که دو قرن چهارم و پنجم هجری نیز از این موضوع مستثنی نیستند. شاید بتوان گفت اهتمام پادشاهان و حاکمان به شعر و ادبیات در خراسان از سویی و مساعد بودن شرایط اقلیمی، آب و هوایی، اقتصادی و فرهنگی از سوی دیگر شاعران بزرگ عربی­سرا و فارسی­سرا را گردهم آورده بود. در بین مضامین شعری به جای مانده از شاعران عربی سرای خراسان در دو قرن چهارم و پنجم، وصف که یکی از زیباترین مضامین شعری به شمار می رود، درخشش خاصی دارد. در این میان آنچه خودنمایی می کند، توصیف اشیاء  دست ساز بشری خرد و به ظاهر بی ارزشی مانند  لیف و چاقو است. این شاعران با استفاده از ذوق و نیروی تخیل خود اشیاء ریز و درشت را با زبان شعر، ج لوی چشمان مخاطب مجسم می­نمودند و بدین سیاق اشعار بس زیبا و جذابی از خود به یادگار گذاشتند. با این توضیح، پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با هدف تحلیل چرایی رویکرد شاعران به وصف این گونه اشياء صورت گرفت. از این رو محققان علاوه بر بررسی پیشینه این تحقیق، تلاش کرده اند به بحث و بررسی توصیف اشیاء از زبان شاعران عربی­سرای خراسانی بپردازند و نمونه­هایی از توصیف اشیاء دست ساز بشری  را بیان نمایند. نگارندگان در روند این پژوهش کوشیده اند تا پاسخی به این سوال بدهند که علل پیدایش و شیوع وصف اشیاء دست ساز بشری  در این خطه و سرزمین چیست و چه اشیایی بیشتر توصیف شده است. نتایج حاکی از آن است که علل محیطی، اجتماعی و اقتصادی و علمی نقش مهمی در رویکرد شاعران به توصیف اشیاء دست ساز داشته اند و نیز وصف کتاب و ابزار علمی، سهم عمده ای را در میان وصف های باقیمانده از اشیاء به خود اختصاص داده است.

الكلمات الرئيسية

المراجع

قرآن کریم
أبو الفداء، إسماعیل بن علي، (2007م)، تقویم البلدان، القاهرة: الثقافة الدینیّة.
الباخرزي، أبو الحسن علي ­بن الحسن، (1414هـ)، دمیة القصر و عصره أهل العصر، تحقیق دکتر محمد تونجي، ط1، بیروت: دارالجبل.
البستي، أبو الفتح، (1410هـ)، دیوان أبي الفتح بستي، تحقیق دریه الخطیب و لطفي الصقال، دمشق، مجمع اللغة العربیّة.
الثعالبي، أبو منصور، (1403هـ)، یتیمة الدهر فی محاسن أهل العصر، تحقیق دکتر مفید محمّد قمیحه، ج 4، ط1، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
الشکعة، مصطفی، (1403هـ)، بدیع الزمان الهمذاني، بیروت: عالم الکتب. 
العاکوب، عیسی علي، (1401هـ)، «کلثوم بن عمرو العتابي، الشاعر العباسي الحلبي، الذي رحل إلی أقاصي إيران، ليتثقّف بثقافة الفرس ويجدد في شعره ونثره»، مجلة الدراسات الأدبية (في اللغة العربيّة والفارسيّة وتفاعلهما)، ج 52، ش103، ص ص83-98.
منابع فارسی
ابن حوقل، ابو القاسم محمد، (1366 هـ.ش)، سفرنامه ابن حوقل (ایران در صوره الارض)، ترجمه جعفر شعار، تهران: امیر کبیر.
حاکم نیشابوری، ابو عبد الله، تاریخ نیشابور، (1375)، ترجمه محمدبن حسین خلیفه نیشابوری، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: نشر آگه.  
حسینی، محمد باقر، (1382 هـ)، ج احظ نیشابور ، مشهد: دانشگاه فردوسی.
خسروی، محمدرضا، ( 1366هـ.ش)، ج غرافیای تاریخی ولایت زاوه، مشهد: آستان قدس رضوی.   
طاهری، ابوالقاسم، ( 1348هـ.ش)، ج غرافیای تاریخی خراسان از نظر جهانگردان، تهران: شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران.
گرایلی، فریدون، ( 1357هـ.ش)، نیشابور شهر فیروزه، تهران:خاوران.
مباشری، محبوبه، و زهرا کیان بخت، (1391هـ.ش)، «وصف در شعر فروغ فرخزاد»، فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، ج 4، ش11.
مقدسی، ابو عبد الله محمد بن احمد، (1361هـ.ش)، «احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم»، ترجمه علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.

ملفات

شارك

إرسال الاستشهاد إلى

الإحصائيات