تناصّ قرآنی و تأثیر آن بر شعر عبد الرحمن بارود، موردپژوهی "الاعمال الشعرية الکاملة"

نوع المستند : مقاله پژوهشی

المؤلفون

1 عضو هيئة التدريس في جامعة المحقق اردبيلي

2 الأستاذ المساعد في اللغة العربية و آدابها بجامعة فرهنکيان، ايران

المستخلص

تناص یا بینامتنیت (intertextuality)، به عقیده ژرار ژنت، ترکیبی کاشیکاری شده از نقل قول هاست و هر متنی، نوعی فراخوان، جذب و دگرگون‌سازی از متون دیگر است. یکی از راههای نزدیک شدن به معانی هر متن ادبی بررسی رابطه بینامتنی آن اثر با متون متقدم بر خودش است. در کنار این نظریه، ادبیّات مقاومت گویای دردها و رنج‌هایی است که در برهه‌ای از تاریخ بر ملّتی وارد آمده است فریادی است شجاعانه در مقابل ستمگران که از ملت‌ها می خواهد که ذلّت و خواری را از خود دور سازند شکّی نيست که شاعران و نویسندگان در اشعار و نوشته های خود از بسیاری تکنیک ها و مکانیسم ها استفاده می کنند. لذا برای بینامتنیّت هم مکانیسم و ابزاری وجودارد که بردو مفهوم اساسی استوار است: جذب و تبدیل. یعنی اینکه آفرینش متن تنها از دیدگاه خالق اثر ناشی نمی شود بلکه آفرینش خود را از طریق متن های ادبی وهنری دیگر که متشکل از مجموعه خواستارهای خارج متنی است و با توجه به شرایط ساختاری که به متن های جدید و خلاقانه گنجانیده می شود،بدست می آورد. ژرار ژنت یکی از مهم‌ّترین پژوهشگران بررسی ساختاری متن به شمار می رود که در عرصه بینامتنیّت نیز صاحب نظر می‌باشد. ژنت بینامتنیّت خود را به سه نوع: بینامتنیّت صریح و اعلام شده، غیر صریح و پنهان شده، ضمنی تقسیم بندی می کند.عبدالرحمن بارود شاعر معاصر فلسطینی که پیوسته دارای دیدگاه‌های آزادی خواهانه و ظلم ستیزانه بوده است اشعار بسیاری در دفاع از مردم مظلوم فلسطین سروده است.

الكلمات الرئيسية


قرآن کریم
الآبادي، محمد شمس الحق، (1994)، عون المعبود في شرح سنن أبي داوود، جلد 11، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیّة.
بارود، عبد الرحمن، (2010)، الأعمال الشعریّة الکاملة للشاعر الدکتور عبد الرحمن بارود، چاپ اوّل، دمشق: مؤسّسة فلسطین للثقافة.
پاینده، حسین، (1394)، گشودن رمان: رمان ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی، چاپ سوم، تهران: انتشارات مروارید.
الجدع، أحمد، (2000)، معجم الأدباء الإسلامیّین المعاصرین، جلد 2، چاپ اوّل، عمان: دار الضیاء.
الحرّ العامليّ، الشیخ أبو جعفر، (1414هـ.ق)، وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، بیروت: مؤسسة آل البیت (علهم السلام) لإحیاء التراث.
حسن خانی، فاطمه، (1389)، تناص قرآنی در شعر شاعران معاصر عرب با تکیه بر شعر، (امل دنقل- محمود درویش محمد مهدی الجواهری)، دانشگاه کاشان، گروه زبان وادبیات عربی.
شمس، بثینه علي، (1400 ش)، «ملامح توظیف التراث الدیني وانزیاحاته في قصة «المعصوم الثاني» لهوشنک کلشیري: قراءة تناصیة»، مجلة الدراسات الأدبیة ، شماره 102، صص 21-44.
صبّاغی، علی، (1391)، «بررسی تطبیقی محورهای سه گانه بینامتنیت ژنت و بخش‌هایی از نظریه بلاغت اسلامی»، مجله پژوهش‌های ادبی، شماره 38، صص 59-71.
صفری نیا، سمیه، (1392)، بررسی‌ بینامتنیّت‌ در‌آثار‌سیمین ‌دانشور، دانشگاه کردستان، گروه زبان وابیات فارسی.
علوی مقدم، سید محمد، (1383)، «شاعر متعهد کیست و شعر متعهد چیست؟»، مجله ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد مشهد، پاییز و زمستان، شماره‌های 3-4، صص 9-16.
الکیّالي، مصطفی، (1975)، الشعر الفلسطینيّ في نکبة فلسطین، بیروت: المؤسوعة العربیّة للدراسات والنشر، الطبعة الثانیة.
محققی، فاطمه، (1389)، بینامتنیّت مقامات ناصیف الیازجی با قرآن کریم، دانشگاه بوعلی سینا، گروه زبان و ادبیات عربی، همدان.
محمودی، خیرالله؛ هوشمند سروستانی، حمیدرضا، (1400)، «بررسی بینامتنیت قرآنی غزلیات فیض کاشانی بر اساس نظریۀ ژرار ژنت»، مجله پژوهش های ادبی قرآنی، شماره 33، صص 179-207.
مختاری، قاسم و سجاد عربی، (1391)، «بینامتنی قرآنی در شعر بدر شاکر السیاب»، مجله ادب عربی، شماره4، سال4، صص 169-196.
مرتاض، عبدالملك، (1998م)، في نظریّة الروایة بحث في تقنیّات السرد، بيروت: علم المعرفة.
مسلم، بن الحجاج، (1955)، صحیح جلد چهارم، تحقیق: محمّد فؤاد عبد الباقب، القاهرة: دار إحیاء التراث، الحدیث 2813.
مهدوی، مجید، (1390)، بینامتنی قرآنی در اشعار بوصیری و صرصری، دانشگاه اراک، گروه زبان وادبیات عربی.
نامور مطلق، بهمن، (1389)، بینامتنیّت ها، نقدنامه هنر، شماره 2، نشر شهر.
نامور مطلق، بهمن، (1391)، درآمدی بر بینامتنیّت، چاپ اول، تهران: سخن.