برابرهایِ نابرابر مفعول‌مطلق عربی در زبان‌فارسی (جستاری بر پژوهش‌های پیشین مفعول‌مطلق در زبان‌فارسی

نوع المستند : مقاله پژوهشی

المؤلفون

1 عضو الهيئة العلمية بقسم اللغة العربية وآدابها بجامعة طهران

2 عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه علامه طباطبایی

3 عضو هیئت علمی گروه زبان شناسی دانشگاه علامه طباطبایی

المستخلص

هر زبانی، از دستگاه‌هایی برای بیان وتعبیر اغراض خود استفاده‌می‌نماید. دستگاه در هر زبانی ویژگی‌های‌خاص خود را دارد. در بیشتر پژوهش‌هایی که در زمینه‌ی مفعول‌مطلق انجام گرفته، ابتدا به تبیین مقوله مفعول‌مطلق در زبان‌عربی، سپس براساس همین‌دستگاه به مقایسه آن در زبان‌فارسی پرداخته‌اند. این دو زبان هر چند که ویژگی‌های مشترک فرهنگی واجتماعی وحتی دستوری زیادی با هم دارند، اما از دو خانواده‌زبانی متفاوت‌اند. این امر نباید سبب شود که ویژگی‌ها ودستگاه‌های ویژة هر دو زبان را نادیده‌بگیریم. براساس چنین پیش‌فرضی که در پژوهش‌های مربوط به مفعول مطلق در فارسی وعربی وجود دارد؛ اغلب تعبیرهایی را در زبان‌عربی برمی‌شمارند که در زبان‌فارسی از شیوع‌کمتری برخوردارند.

با عطف نظر به این‌رویکرد، این پژوهش به‌دنبال بررسی‌دقیق ونقد صحیح‌مباحث مطرح‌شده در پژوهش‌های پیشین از جمله مقاله«مفعول‌مطلق، له ومعه در زبان‌عربی و برابرهای‌آن در زبان‌فارسی» به قلم مجید صالح‌بک وزهره‌قربانی، ومقاله«مفعول‌مطلق در زبان‌فارسی: تحقیقی در حاشیه دستورتاریخی» نوشته چنگیزمولایی وهمچنین گریزی به بخشِ مفعول‌مطلقِ کتاب«برابرهای‌دستوری در عربی وفارسی» به قلم سیدحمید طبیبیان است. ر‌وش‌مقاله تحلیلی ـ انتقادی است وضمن مردود شمردن مباحث‌مطرح شده در قسمت مفعول مطلقِ آثار مذکور، در پي اثبات آن است که برای بررسی هر مقولة زبانی، به‌ویژه مفعول‌مطلق، ابتدا باید اغراض ومقصود کاربر اهل‌زبان از به‌کارگیری این مقوله‌زبانی معین شود، سپس بعد از تبیین آن اغراض، به بررسی دستگاه‌مورد نظر کاربر هر زبان بپردازیم.

الكلمات الرئيسية


۱- احمدی، بابک، (۱۳۹۲هـ.ش)، حقیقت و زیبایی. چاپ بیست وپنجم، تهران: نشر مرکز.
۲- الإستراباذي، (۱۹۹۸هـ)، شرح کافیة ابن الحاجب، تحقیق: إمیل بدیع یعقوب، الطبعة الأولی، بیروت: دار الکتب. العلمیّة.
۳- بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین، (1388هـ.ش)، تاریخ بیهقی، مقدمه و تصحیح: دکتر محمد جعفر یاحقی و مهدی سیدی، تهران: سخن.
۴- بیهقی، أبوالفضل‌محمد بن‌حسین، (شهریور 2536 ش.ش)، تاریخ‌بیهقی، مقدمه و تصحیح: دکتر علی اکبر فیاض، چاپ دوم: دانشگاه‌فردوسی.
۵- بیهقی، أبوالفضل‌محمد بن‌حسین، (1319هـ.ش)، تاریخ‌بیهقی، مقدمه و تصحیح : سعید نفیسی، تهران: کتابخانه سنایی.
۶- الخضري،(۲۰۰۳م)، حاشیة الخضري علی شرح ابن عقیل علی الألفیه، تحقیق: یوسف الشیخ محمد البقاعي، بیروت: دار الفکر.
۷- خیامپور، عبدالرسول، (۱۳۸۹هـ.ش)، دستور زبان فارسی، چاپ 15، تبریز: انتشارات ستوده.
۸- السامرائي، فاضل، (2007م)، معاني النحو، بیروت: دار إحیاء التراث العربي.
۹- سعدی، مصلح الدین، (1372هـ.ش)، دیوان ‌غزلیات، تهران: نشر مهتاب.
۱۰- سنایی، أبوالمجد مجدود بن‌ آدم، (۱۳۴۱هـ.ش ‍)، دیوان سنایی، به اهتمام: مدرس ‌رضوی، تهران: کتابخانه ابن‌سینا.
۱۱- الشرتوني، رشید، (1388هـ.ش)، مبادئ ‌العربیة في ‌الصرف والنحو، تهران: دانش‌پرور.
۱۲- شکرانی، رضا، (1387هـ.ش)، «معنی‌شناسی و برابریابی فارسی مفعول ‌مطلق محذوف الفعل»، نشریه علمی‌پژوهشی گوهر‌گویا. شماره6.
۱۳- شمیسا، سیروس، (1383هـ.ش)، آشنایی با عروض و قافیه، ویراست‌چهارم، تهران: میترا.
۱۴- صالح‌بک، مجید؛ قربانی، زهره، (1392هـ.ش)، «مفعول‌مطلق، له و معه در زبان ‌عربی و برابری‌های ‌آن در زبان ‌فارسی»، فصلنامه‌ جستارهای ‌زبانی، شماره4.
۱۵- صفوی، کورش، (1392هـ.ش)، درآمدی بر معنی ‌شناسی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات سوره‌ مهر.
۱۶- طبیبیان، سید حمید، (1391هـ.ش)، برابری‌های ‌دستوری در عربی و فارسی: صرف و نحو، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات ‌فرهنگی.
۱۷- طبیبیان، سید حمید، (1387هـ.ش)، برابری‌های ‌دستوری در عربی و فارسی: صرف و نحو، تهران، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
۱۸- عراقی، فخرالدین‌ابراهیم، (بی تا)، کلیات، تحقیق: سعید نفیسی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات کتابخانه سنائی.
۱۹- عزالدین، إسماعیل، (1966م)، الشعر العربي المعاصر (قضایاه وظواهره الفنیّة والمعنویّة)، الطبعة الثالثة، بیروت: دارالفکر العربي.
۲۰- فردوسی، (1386هـ.ش)، شاهنامه،  به کوشش جلال‌خالقی‌مطلق، چاپ ‌اول، تهران: مرکز دائرة ‌المعارف بزرگ ‌اسلامی: مرکز پژوهش‌های ‌ایرانی ‌اسلامی.
۲۱- فرشید ورد، خسرو، (1384هـ.ش)، دستور مفصل ‌امروز: بر پایه زبان ‌شناختی جدید، تهران: انتشارات ‌سخن.
۲۲- محمدی اصل، عباس، (1391هـ.ش)،جامعه‌شناسی میشل فوکو. تهران: نشر گل آذین.
۲۳- مولایی، چنگیز، (بی تا)، «مفعول مطلق در زبان فارسی: تحقیقی در حاشیه دستور تاریخی»، نشریه‌ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه‌تبریز.
24 ـ مهتدی، حسین؛ سقرلات، الهام، (1401م)، «بررسی ترجمه مفعول مطلق در صحیفه سجادیه بر پایه نظریه یوجین نایدا؛ نمونه مورد پژوهش ترجمه انصاریان و آیتی»، مجلة الدراسات الأدبیه، ج52، ش 103.