جلوه‌های پایداری در رمان‌های شرق آفریقا نمونۀ مورد مطالعه رمان عطر البارود(رایحۀ باروت) اثر هاشم محمود حسن اریتریایی

نوع المستند : مقاله پژوهشی

المؤلفون

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 مدرس زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ايران

المستخلص

کشورهای آفریقایی تا دیر زمانی درگیر مبارزه با دو پدیدۀ استعمار و استبداد بوده‌اند؛ بنابراین مقاومت و پایداری بخشی از ادبیات این کشورها را به خود اختصاص داده است. کشور عرب زبان اریتره با جمعیت حداکثری مسلمان، واقع در شرق آفریقا یکی از کشورهایی است که سال‌ها تحت سلطۀ دولت عثمانی و استعمار دولت‌های اروپایی قرار داشت و پس از آن نیز به مدّت سی سال درگیر نبرد با همسایۀ خود اتیوپی و نبرد مسلمانان آن برای آزادی از سلطۀ دیکتاتوری اقلیت مسیحی حاکم بود. از این رو پرداختن به موضوع مقاوت و پایداری به ویژه نبرد سی ساله با اتیوپی، از موضوعات رایج در آثار شاعران، نویسندگان و هنرمندان دهه‌های اخیر در این کشور است. نویسنده و رمان‌نویس سرشناس اهل اریتره «هاشم محمود حسن» نیز بخش مهمی از آثار خود را به بیان این موضوع اختصاص داده است. در این پژوهش یکی از آثار داستانی این نویسنده با عنوان عطرالبارود بررسی شده است. در این پژوهش علاوه بر آشنایی با بخشی از ادبیات آفریقا و کشور ارتیره با دیدگاه نویسنده و نگرش مردم اریتره دربارۀ نبرد سی ساله با دشمن مهاجم اتیوپی و ابعاد روایی آن در رایحۀ باروت نیز آشنا می‌شویم. پژوهش حاضر به صورت تحلیلی و توصیفی انجام شده و نتایج آن نشان می‌دهد، نویسندۀ رایحۀ باروت حقایق تاریخی را با ادبیاتی روشن و صریح و دیدگاهی میهن‌پرستانه و ملی‌گرا به نمایش گذاشته است. ضمن این که در انتخاب مضامین مقاومت و پرداختن به آن، تحت تأثیر ادبیات پایداری در کشورهای عربی و اسلامی قرار داشته است.

الكلمات الرئيسية


منابع
ابوحاقه، احمد، (1979م)، الالتزام فی الشعر العربی، بیروت: دارالعلم للملایین.
ابومطر، احمد، (1994م)، الروایه و الحرب، بیروت: المؤسسه العربیه للدراسات و النشر.
بصیری، محمدصادق، (1388ه.ش)، سیر مقاومت در ادبیات فارسی، ج1، چاپ اوّل، کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
حاجیانی، ابراهیم، (1379ه.ش)، «تحلیل جامعه شناختی هویّت ملّی در ایران و طرح چند فرضیه»، فصلنامۀ مطالعات ملّی، س2، ش5، ص 193-128.
رضوان، عبدالله، (1999م)، دراسة في سوسولوجیا الروایة العربیة الرائی، عمان: دار  الیازوری‌العلمیه للنشر والتوزیع.
السامرائی، فلیج مضحی احمد، (2016م)، مستندات نقد السرد عند عبدالله ابو هیف، عمان: دار غیداء للنشر و التوزیع.
شاکر، محمود، (1983م)، اریتریا و الحبشه، بیروت: المکتب الاسلامی.
صالح ‌بیک، مجید و زهرا سلطانی و زینب دهقانی، (1398ه.ش)، «گفتمان پسا استعماری در دو  رمان موسم الهجرة إلی الشمال از طیب صالح وسووشون از سیمین دانشور»، کاوشنامه  ادبیات تطبیقی (مطالعات تطبیقی فارسی-عربی)، سال نهم، شماره33، ص80-59.
عزیز ماضی، شکری، (2005م)، الروایة و الانتفاضة، بیروت: المؤسسه العربیه للنشر و الدراسات.
کافی، غلامرضا، (1400ه.ش)، «پیشنهادی برای رج­بندی گروه- مؤلفه­های ادبیات پایداری»، مجلۀ ادبیات پایداری شهید باهنر کرمان، س13، ش24، ص167-137.
گلی زواره، غلامرضا، (1372ه.ش)، سرزمین اسلام (شناخت اجمالی کشورها و نواحی مسلمان نشین جهان)، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
گودرزی، حسین، (1387 ه.ش)، تکوین جامعه­شناختی هویت ملّی در ایران، تهران: تمدن ایرانی.
محمود حسن، هاشم، (2019م)، رائحة البارود، مصر: دار النخبه.
محمود حسن، هاشم، (1400ه.ش)، رائحۀ باروت، ترجمۀ عاطی عبیات، اهواز: انتشارات قهوه.
مصطفی، عبدالغنی، (1994م)، الإتجاه القومی فی الروایه. الکویت: عالم المعرفه.
    منابع اینترنتی
محمد، أریج، قراءة في روایة (عطر البارود) للروائي الإريتري الأستاذ هاشم محمود،2021/ 6/ 8:
سرحان، مفرح، کیف أصبح أدب هاشم محمود دیواناً للنضال الإریتری؟، 2020/ 18/ 7:
دانشنامۀ ایران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، اریتره، 1399/ 03/ 19:
هداد، صلاح، قراءة نقدیه في روایة (عطر البارود) للکاتب هاشم محمود، 2022/ 31/ 8: