جامعه شناختی تاریخی- فرهنگی ایرانیان از دیدگاه نیکلسون (مطالعه مورد پژوهش: تاریخ ادبیات عرب؛ تألیف نیکلسون)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 دانش‌آموختۀ مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

جامعه شناختی تاریخی- فرهنگی ایرانیان از دیدگاه نیکلسون
(مطالعه مورد پژوهش: تاریخ ادبیات عرب؛ تألیف نیکلسون)
چکیده
تاریخ تعامل فرهنگ و تمدّن ایرانی با فرهنگ وادب عربی، به پیش از اسلام برمی‌گردد. این ارتباط پس از ظهور اسلام دامنۀ گسترده‌تری یافته است. این مقاله سعی دارد با تکیه بر کتاب تاریخ ادبیات عرب، اثر «رینولد آلن نیکلسون» به بررسی جامعه شناختی تاریخی- فرهنگی ایرانیان از نگاه مؤلّف بپردازد که شامل مباحثی همچون؛ پیوندهای تاریخی- فرهنگی و تأثیرات ژرف فرهنگ و ادب ایرانی بر فرهنگ و ادب عربی در گسترۀ تمدّن اسلامی می‌شود. در اثر مورد پژوهش، نیکلسون مؤلّفه‌هایی چون؛ بررسی چرایی و چگونگی اصل پیدایش و تداوم روابط و مناسبات جوامع ایرانی و عربی، پیشروی ایرانیان در فرهنگ و تمدن و تأثیرپذیری عربها از ایشان، جامعه‌شناسی دینی عربهاو ایرانیان و... را مورد بررسی قرار داده است. یافته‌های جستار، بیانگر این است که نیکلسون در نگرش فرهنگی خویش به تصویری مثبت و معتدل از تأثیر فرهنگ و تمدّن ایرانی بر فرهنگ عربی دست یافته است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    1. آذرنوش، آذرتاش، «پدیده های ایرانی در زبان و ادبیات عرب»، مقالات و بررسیها، دفتر 72، صص 13- 33، 1381.
    2. احمدوند، عباس، طاوسی مسرور، سعید، «ضرب آیات قرآن کریم بر سکه‌های اسلامی عصر اموی و واکنش مسلمانان به آن»، فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا (س)، سال بیست و یکم، دوره جدید، شماره 10، پیاپی 93، صص23 - 40، 1390.
    3. اکبری، امیر، «اندیشه‌های عرفانی در اعتقادات مانوی»، فصلنامه تخصصی عرفان، سال چهارم، شماره15، صص 121-135، 1387.
    4. ایمانپور، محمدتقی، «بررسی جایگاه سیاسی ساتراپهای هخامنشی در دورة داریوش بزرگ با تکیه بر کتیبه‌ها»، تاریخ ایران. شماره5/61. صص 23-54، 1388.
    5. بارنز، بکر، «تاریخ اندیشه اجتماعی از جامعه ابتدایی تا جامعه جدید»، ترجمه و اقتباس: جواد یوسفیان و علی اصغر مجیدی، چاپ سوم، تهران: امیر کبیر، 1375.
    6. بختیاری. دكتر رحمن، «متنهای ضدمانوی (فارسی میانة زردشتی1)»، جستارهای ادبی (ادبیات و علوم انسانی سابق) مجله علمی پژوهشی، شماره 171، شماره چهارم، سال چهل و سوم، صص27-42، 1389.
    7. جعفریان، رسول ، «تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن دهم هجری»، چاپ اول، قم: انصاریان، 1375.
    8. جلائی پور، حمیدرضا، محمدی، جمال، «نظریه‌های متاخر جامعه شناسی»، چاپ دوم، تهران: نشر نی، 1389.
    9. حریرچی، فیروز، «زریاب موسیقیدان»، وحید، شماره چهارم سال سوم، صص355- 360، بی‌تا.
    10. خضری، سید احمدرضا، «زریاب و نقش او در انتقال موسیقی و رسوم ایرانی به اسپانیای اسلامی «اندلس»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 22، صص 107تا112، 1384.
    11. دور کیم، امیل، «قواعد روش جامعه‌شناسی»، ترجمه علی محمد کاردان، چاپ پنجم، ناشر: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1373.
    12. دهخدا، علی اکبر، «لغت نامه دهخدا، جلد 9»، چاپ دوم، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1377.
    13. راثی، محسن، «تأثیر زبان و ادب فارسی در زبان و ادب عربی»، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 54، صص 279-296، 1386.
    14. ر. ناث- گلد زیهر، «اسلام در ایران شعوبی نهضت مقاومت ایران علیه امویان و عباسیان»، ترجمه محمود رضا افتخار زاده، چاپ اول، تهران، 1371.
    15. سحاب، ابوالقاسم، «فرهنگ خاورشناسان شرح حال و خدمات دانشمندان ایران شناس و مستشرقین»، چاپ دوم، تهران: سحاب.
    16. السیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، «الدر المنثور»، قم: نشر مکتبة المرعشی النجفی، 1404هـ.
    17. شارع‌پور، محمود، فاضلی، محمد «آموزش جامعه‌شناسی و بینش جامعه‌شناختی»، دانشنامه علوم اجتماعی، دوره 1، شماره 3، صص 1-21، 1389.
    18. صدری افشار، غلامحسین، حکمی، نسرین، حکمی، نسترن، «فرهنگنامه فارسی: واژگان و اعلام»، جلد سوم، چاپ دوم، تهران: فرهنگ معاصر، 1389.
    19. کرد نژاد، نسرین، «پیشینه و سیر مناقب نویسی و مثالب‌نویسی»، حسنا، فصلنامه تخصصی تفسیر، علوم قرآن و حدیث، سال سوم، شماره دوازدهم، 89 تا 62، 1391.
    20. فرخ‌نیا، مهین دخت، «بن مایه‌های عرفان گنوسی در داستانی از هفت پیکر نظامی»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، س 10، ش 35، صص213– 248، 1393.
    21. محمدی، مقصود، سلطانی، مهدی، «درآمدی بر سهم ایرانیان در پیدایش و گسترش قلمرو فلسفه»، فصلنامه حکمت و فلسفه، شماره دوم، صص 43- 80، 1388.
    22. محمدی ملایری، محمد، «فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدّن اسلامی و ادبیّات عربی»، چاپ پنجم، تهران: انتشارات توس، 1384.
    23. مشکور، محمد جواد، «دین مزدک»، وحید، شماره دوم، سال چهارم، صص 123-119.
    24. میرزایی، کیومرث، عظیمی، کیومرث، محمود آبادی، سید اصغر، «بررسی روابط سیاسی دولت ساسانیان و امارت عربی حیره از آغاز تا سقوط این امارت»، تاریخ در آینه پژوهش، سال هشتم، شماره سوم، پیاپی سی و یك، صص 87-108، 1390.
    25. نانکت، لاتیشیا، «تصویرشناسی به منزله خوانش متون نثر معاصر فرانسه و فارسی»، ترجمه مژده دقیقی، ویژهنامه ادبیّات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، شماره اوّل، صص 100-،115، (1390).
    26. نیکلسون، رینولد آلن، «تاریخ ادبیات عرب»، ترجمه کیواندخت کیوانی، چاپ اوّل، تهران: ویستار، 1388.
    27. واعظی، احمد، «جامعه مدنی، جامعه دینی»، چاپ چهارم، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه، 1381.
    28. ویتگنشتاین، لودویک،«تأملاتی در باب فرهنگ و هنر و ادبیات»، ترجمه حسین پاینده، ارغنون 7 و 8، صص341-355، 1374.
    29. http://lib.eshia.ir/23019/1/3056.
    30. ensani.ir/storage/Files/20120326105723-1112-4.docx 
    31. http://www.irip.ir/Home/Single/508