بررسى تطبيقى سيمای حضرت ز ينب (س) در شعر معاصر عربی و فارسى

نوع المستند : مقاله پژوهشی

المؤلفون

1 ماجسترة في الأدب المقارن بجامعة رازي، کرمانشاه، إیران

2 أستاذ في اللغة العربیة وآدابها، جامعة رازي، کرمانشاه، إیران

3 أستاذ مشارك في اللغة الفارسیة وآدابها، جامعة رازي، کرمانشاه، إیران

المستخلص

یکی از شخصیّت‌های برجستۀ تاریخ اسلام که همواره مورد ستایش شاعران عربی و فارسی قرار گرفته  است، حضرت زینب کبری (س) بزرگ بانوی اسلام، ملقّب به عقیلۀ بنی‌هاشم و پرچمدار ابلاغ پیام نهضتِ عاشورا می‌باشد. برجسته ‌ترین مضمونی که در شعر معاصر عربی و فارسی در باب این شخصیّت بزرگ مطرح است، تأکید شاعران بر پایداری و میراث‌داری قیام کربلا از سوی ایشان بوده است. البتّه، پیوند این شخصیّت با جریان مقاومت کنونی جهان عرب و مسألۀ دفاع مقدّس در ایران از جنبه‌های برجسته و مشترک شعر معاصر عربی و فارسی است. افزون بر‌این، تصویر‌گرایی رخداد عاشورا با محوریّت زینب (س) از جنبه‌های مشترک شعر معاصر عربی و فارسی است. پژوهش توصیفی- تحلیلی حاضر، با بهره ‌گیری از چارچوب­های نظریّۀ ادبیّات تطبیقی اسلامی به تحلیل محتوایی سیمای فردی و اجتماعی حضرت زینب (س)، در شعر شاعران برجستۀ معاصر عربی و فارسی پرداخته و به دنبال پاسخ به این پرسش است که وجوه تمایز و تشابه دیدگاه‌ شاعران حاضر در ترسیم سیمای حضرت زینب (س) در چه زمینه ­هایی است؟ با بررسی کمالات و ویژگی­های حضرت زینب (س) در این آثار، این نکته حاصل گردید که تمام ویژگی­های یک انسان کامل، در شخصیّت آن بانوی گرامی در حدّ و درجات عالی وجود داشته است. آنچه در زندگی حضرت زینب (س) عمومیّت ویژه­ای یافته، همراهی ایشان با برادر بزرگوارشان در حادثۀ عاشورا و سپس مدیریت کاروان حسینی است، نکتۀ بارز در این اشعار آن است که مضامینی چون صبر، شجاعت، اسارت و فصاحت و بلاغت ایشان از وجوه اشتراک شعر فارسی و عربی می­باشد.

الكلمات الرئيسية


  1. منابع ومآخذ

    1. قرآن کریم . (1373). ترجمه محمّد مهدی فولادوند. تهران: دفتر مطالعات و معارف اسلامی.
    2. ابن طاووس، سیّد علي بن موسی. (1390). اللهوف علی قتلی الطفوف. ترجمه محمّد اسکندری. چاپ چهارم. تهران. پیام عدالت.
    3. اسرافیلی، حسین. (1383). شرحه شرحه آتش. چاپ اوّل. تهران. خورشید باران.
    4. امین‌پور، قیصر. (1373). ظهر روز دهم. چاپ اوّل. تهران. سروش.
    5. بارا، آنتوان. (1381). امام حسین در اندیشه مسیحیت. ترجمۀ فرامرز میرزایی- علی باقر طاهری نیا. دانشگاه بوعلی سینا و شوق دانش. همدان.
    6. البحرانی، حسین سلیمان. (1426هـ). ریاض المدح و الرثاء. تحقیق حسن عبدالأمیر محمّد. طبع الاولی. بیروت. دارالحوراء.
    7. پروینی، خلیل. (1389). «نظریۀ ادبیات تطبیقی اسلامی: گامی مهم در راستای آسیب زدایی از ادبیات تطبیقی». مجلۀ علمی پژوهشی انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. شماره 14. صص80-55.
    8. جعفری، محمّدتقی. (1368). تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی. ج7. بی جا: اسلامی.
    9. الحسن، عبدالله. (1418هـ). لیلة عاشوراء فی الحدیث و الأدب. طبع الاولی.
    10. حسینی، سیّدحسن. (1386). گنجشک و جبرئیل. چاپ ششم. تهران. افق.
    11. حسینی، سیّدجواد. (1381). « فضائل و مناقب حضرت زینب علیهاالسلام». مبلّغان. شماره33، دفتر تبلیغات اسلامی، صص 45-34.
    12. خزعلی، انسیه. (1383). امام حسین در شعر معاصر عربی. چاپ اوّل. تهران. امیر کبیر.
    13. خوشدل تهرانی، علی اکبر.(1370). دیوان. چاپ دوّم. تهران. نشر ما.
    14. ذوالفقاری، حسن. (1385). سرّ دلبران(معرّفی چهره‌های ادب معاصر ایران). چاپ اوّل. تهران. مازیار.
    15. رسا، قاسم. (1340). دیوان. چاپ اوّل. تهران. بهمن.
    16. روزبه، محمّدرضا. (1381). ادبیات معاصر ایران(شعر). چاپ اوّل. تهران. روزگار.
    • زیارت نامۀ حضرت زینب (س).
    1. سبزواری، حمید. (1367). دیوان اشعار (سرود درد)دفتر اول. چاپ اوّل. تهران. مؤسسۀ کیهان.
    2. سیفی، طیبه و انصاری، نرجس(1393). «السیدة زینب فی مرآة شعر عاشوراء المعاصر( دراسة المقارنة بین الأدبین الفارسی و العربی)». الجمعیة العلمیة الإیرانیة للغة العربیة و آدابها. فصیلة محکمة، العدد31، صص18-1.
    3. شبر، جواد.(1409هـ). ادب الطف أو شعراء الحسین. ج8. و 9 و 10 چاپ اوّل. بیروت. دارالمرتضی.
    4. ______ . (1989م). ___________________________________________.
    5. شرفشاهی، کامران. (1392). «تجلّی حضرت زینب (س) در شعر عاشورایی» . نقد کتاب. سال پانزدهم. شماره 67-68. صص158-87.
    6. شهریار، محمّد حسین. (1385). دیوان شهریار، ج1. چاپ بیست و هشتم. تهران. نگاه.
    7. صفارزاده، طاهره. (1378). گزیده ادبیات معاصر. چاپ اوّل. تهران. نیستان.
    8. طهماسبی، قادر. (1375). عشق بی غروب. تهران. حوزۀ هنری.
    9. العسیلی، سعید. (1406ه). کربلاء. طبع الاولی. بیروت. دارالزهراء.
    10. ________. (1992م). الفروسیه العربیه فی الجاهلیه و الاسلام. الطبعه الاولی. بیروت. دارالزهراء.
    11. علی‌پور، منوچهر. (1388). سلمان هراتی(مشاهیر ایرانی36). چاپ اوّل. تهران. تیرگان.
    12. غفورزاده (شفق)، محمّدجواد. (1385). قصۀ عشق (نوحه و مرثیه‌های عاشورایی). چاپ اوّل. تهران. مجتمع فرهنگی عاشورا.
    13. الفرطوسی، عبدالمنعم. (1966م). دیوان. الطبعه الأولی. نجف. مطبعه الغری الحدیثه.
    14. ____________ . (1978م). ملحمة اهل البیت(ج3)، طبع الاولی. بیروت. دارالزهراء.
    15. کافی، غلامرضا. (1386). شرح منظومۀ ظهر(نقد و تحلیل شعر عاشورایی از آغاز تا امروز). تهران. مجتمع فرهنگی عاشورا.
    16. کمپانی (غروی اصفهانی)، محمّد حسین. (1364). دیوان. چاپ هشتم. تهران: دارالکتب الاسلامیّة.
    17. مؤید، سیّدرضا. (1373). گل‌های اشک. چاپ سوم. مشهد. علی‌زاده.
    18. مجاهدی، محمّدعلی. (1387). ایستاده باید مُرد (مجموعه شعر). چاپ سوم. قم. جلوه کمال.
    • مجلسی، محمدباقر. (بي تا). بحارالأنوار. ج45. مؤسسة الوفا.
    1. محمّدزاده، مرضیه. (1386)، دانشنامه شعر عاشورایی. چاپ دوم. تهران. سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
    2. موسوی گرمارودی، علی. (1368). (دستچین)، گزیدۀ هفت مجموعۀ شعر، چمن لاله. چاپ اوّل. تهران: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
    3. ______________ . (1383). «گزیده‌ای از زندگی‌نامۀ خود نوشت سیّدعلی موسوی گرمارودی». نشریه‌ی گلستان قرآن. شماره 194. نیمۀ اول. ص 18.
    4. الموسوی، موسی. (1409ه)، دیوان السّیدرضا الموسوی الهندی، تعلیق سیّد عبدالصاحب الموسوی، بیروت: دارالأضواء.
    5. ناتل خانلری، پرویز. (1353). وزن شعر فارسی. تهران.
    6. نائبی، محمّدصادق. (1393). مشاهیر میانه. تهران: پردیس دانش.
    7. الوائلی، احمد. (1370ه). دیوان. طبع الاولی. قم: الشریف الرضی.
    8. الهاشم، جوزف. (1420ه). علویات؛ قصائد من و حی الإمام. الطبعة الأولی. بیروت.
    9. الهاشمی، سیّدمحمّد جمال. (1985). دیوان(مع النبی و آله جزء اول). الطبعة الاولی. سبهر.
    10. یاحقی، جعفر.(1389). جویبار لحظه‌ها، جریان‌های ادبی معاصر ایران. چاپ دوازدهم. تهران: جامی.