نسیم و مفاهیم عرفانی آن در اشعار صوفیانه فارسی و عربی

شعر صوفیانه فارسی و عربی، سرشار از نمادها و اصطلاحاتی است که هر کدام بیانگر یک مفهوم­ یا یک رویکرد خاص است. یکی از این نمادهای پربسامد، واژه­ی «نسیم» است که بیشتر  به معنی «تجلّی جمال الهی»، «رحمت متواتر»، «نفس رحمانی» یا «وزیدن باد عنایت و رحمت الهی» آمده است. در این پژوهش بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی، به تحلیل تطبیقی نماد «نسیم» در شعر برخی شاعران شاخص ادبیات تصوّف (با اندکی تسامح؛ عرفان)؛ مانند حافظ، سعدی، مولوی، ابن فارض و ابن عربی و... پرداخته­شده و زیبایی­ها و ظرافت­های بلاغی به کار رفته در آنها را تبیین کرده است.
یافته­ی اساسی پژوهش، در این است که کارکرد معنایی «نسیم» به طور کلی؛ پیام­آور و پیک ارتباطی عاشق و معشوق است و تنها محرم راز اوست. این پیک، گاه پیام­آور مسرّت و محبّت بوده و گاهی نیز پیام­آور حسرت، فراق، هجران و اندوه است. افزون بر این، در بررسی شعر شاعران این پژوهش دریافتم که گوناگونی و بسامد کاربرد آن در شعر فارسی نسبت به شعر عربی نیز بیشتر است، به گونه­ای که این اصطلاح را به همراه تعبیرها و واژه­های متعدّد و گوناگونی مانند صبح، سحر، کوی یار، صبا، باد نوروزی و... بکار برده­اند، علاوه بر اینها، شاعران صوفی مسلک فارسی در کاربرد واژه نسیم، به جنبه­های بلاغی هم توجه خاصی نشان داده­اند به گونه­ای که در اشعار آنان شاهد کاربرد صنایعی چون، انواع تشبیه، تضمین، تجاهل عارف و... هستیم.